Drewniany kościół p. w. Św. Marcina w Żytniowie

Fot. Michał Włoch

Dzieje każdego z kościołów w Polsce nierozerwalnie wiążą się z dziejami parafii do której należy kościół. W Żytniowie znajduje się parafia pod wezwaniem Św. Marcina.

Parafia została utworzona w 1312 r. z fundacji rycerza Marcina z Kuleszy. Równocześnie został zbudowany drewniany kościół a obok niego cmentarz grzebalny. Kościół ten spłonął w XVII w., a na jego miejscu wybudowano nowy. Wtedy to obok kościoła zasadzono dziesięć lip z których kilka zachowało się do dziś. Kolejny pożar zniszczył kościół w 1817 r.

Dopiero po dwudziestu latach dziedziczka z Trzcinicy koło Kępna podarowała parafii w Żytniowie stary drewniany kościół. Został on rozebrany i przewieziony do Żytniowa, a następnie starannie złożony przez cieślę Jakuba Ośródkę.

W połowie XIX w. wybudowano dzwonnicę i wyposażono kościół. Na szczególną uwagę zasługuje 5 barokowych ołtarzy z domieszką rokoko i 29 obrazów z XVIII i XIX stulecia. Najstarszy z nich, obraz św. Stanisława został namalowany w 1772 r. Zachowała się również wspaniała drewniana ambona również z wieloma barokowymi ozdobnikami i z płaskorzeźbami przedstawiającymi czterech ewangelistów. Kościół w Żytniowie jako jeden z nielicznych drewnianych kościołów w Polsce posiada krypty oraz podziemne korytarze, które łączą go z plebanią i dawnym dworem. W kryptach pochowani są zmarli z rodziny Sieradzkich, dawnej Żytniowskiej szlachty. Ze względów bezpieczeństwa te podziemia nie są dostępne dla zwiedzających. Podziemia te żadnych tajemnic w sobie nie kryją.

Kościół miał również zabytkową dzwonnicę. W czasie ostatniej wojny okupanci zniszczyli ją, a zabytkowe dzwony przetopiono na działa. W 1947 r. zbudowano nową dzwonnicę w której zawieszono trzy spiżowe dzwony.

Za ks. Danielewskiego mieszkańcy Żytniowa zbudowali przed kościołem grotę, kopię Groty z Lourdes, w której umieszczono figurę św. Bernadety. Dołączono również tablicę, że gościem parafii był Kardynał Karol Wojtyła.

Kościół uznany jest za obiekt zabytkowy i objęty jest opieką konserwatorską.