Orkiestra Dęta w Żytniowie
Kapelmistrz Orkiestry Wiesław Napieraj
Można zaryzykować twierdzenie, że tam gdzie jest już zorganizowana straż pożarna, wcześniej czy później założona zostanie orkiestra dęta. Tak właśnie było w Żytniowie. W rok po założeniu Ochotniczej Straży Pożarnej (1908r.), tzn. w roku 1909 ks. Stefan Ludwikiewicz – ówczesny proboszcz parafii – założył orkiestrę dętą w Żytniowie. Pierwszym kapelmistrzem został organista miejscowego kościoła Stanisław Kowalski. Instrumenty dla orkiestry sprowadzone zostały z Olesna. W gronie pierwszych muzyków orkiestry byli: Józef Łapucha, Józef Raczyła, Antoni Baros, Józef Baros, Jan Świtała, Piotr Świtała, Stefan Zając. Najstarsza fotografia w tej monografii dotyczy właśnie orkiestry dętej, pochodzi z roku 1915 i dokumentuje skład orkiestry w tym właśnie roku.
Obecność ks. Ludkiewicza na zdjęciu z kolei dokumentuje zakończenie prac modernizacyjnych w kościele związanych z poszerzeniem kościoła o nawy boczne. W pierwszych latach swego istnienia działalność orkiestry sprowadzała się do prób, gromadzenia materiału nutowego, opracowań orkiestrowych i koncertów na uroczystościach na terenie Żytniowa. W roku 1923 nowym kapelmistrzem orkiestry został Piotr Mędel, który rozszerzył skład orkiestry, wprowadził nowe instrumenty i znacznie odmłodził jej skład. Wprowadził też systematyczne próby oraz indywidualne ćwiczenia umiejętności technicznych gry na instrumentach. Pierwszy publiczny koncert pod kierownictwem Piotra Mędla orkiestra dała 3 maja 1924 r., podczas obchodów rocznicy uchwalenia przez Sejm Wielki (1791r.) Konstytucji 3 Maja (pierwszej konstytucji w Europie). W następnych latach żytniowska orkiestra dęta koncertowała podczas świąt i uroczystości państwowych, kościelnych i strażackich. Bez jej udziału trudno było sobie wyobrazić życie w parafii i sąsiednich miejscowościach.
II wojna światowa wprawdzie przerwała działalność orkiestry, ale wznowiona została już 19 marca 1945 r. W grupie najstarszych i najbardziej zasłużonych dla orkiestry muzyków wymienić należy następujące osoby: Stanisław Kwas, Jan Kulig, Stefan Baros, Bronisław Suchodolski, Czesław Suchodolski, Józef Lewandowski, Tadeusz Walęcki, Józef Sieradzki, Stefan Chęciński, Jan Pakuła, Józef Parkitny, Franciszek Kubat, Stanisław Janerka, Franciszek Urbaniak, Jan Surlej, Kazimierz Napieraj, Eugeniusz Walęcki, Marek Kulig, Stanisław Surlej. W orkiestrze gra obecnie już siódme pokolenie mieszkańców Żytniowa.
Piotr Mędel prowadził orkiestrę przez 50 lat, aż do swojej śmierci w roku 1973. po nim obowiązki kapelmistrza przejął jego uczeń Józef Kraska (organista w żytniowskim kościele parafialnym), który podobnie jak jego mistrz prowadził zespół do śmierci w roku 1992. Po nim kapelmistrzem orkiestry został Jan Kopyto, również uczeń Piotra Mędla. We wspomnieniach członków orkiestry i mieszkańców Żytniowa zachowało się życzliwe wsparcie jej działalności przez ks. Andrzeja Chałupkę, ks. Jana Batorskiego, dyrektora Szkoły Podstawowej Janusza Choczaja. Wsparcia materialnego orkiestrze udzielają również Urząd Gminy w Rudnikach oraz byli i obecni jej członkowie. Orkiestra dęta w Żytniowie ma znakomite warunki lokalowe do prób. Obecnie orkiestra dysponuje 20 instrumentami a w tej grupie: 3 trąbki, 2 klarnety, 2 alty, 4 tenory, 1 puzon, 1 baryton, 3 tuby, 1 bęben, 1 saksofon i 2 kornety. Dobór repertuaru orkiestry uzależniony jest przede wszystkim od zapotrzebowania środowiska, uświetnienia corocznych świąt i uroczystości oraz możliwości instrumentalnych orkiestry. W repertuarze orkiestry znajdują się między innymi utwory takich kompozytorów jak: Ignacy Dunajewski, Józef Sikorski, Czesław Niemen, Artur Żalski, Filip Nowak, Romuald Żyliński; przeważają utwory marszowe, kościelne i rozrywkowe. Autorami instrumentalizacji tych utworów są przede wszystkim kapelmistrzowie orkiestry. Obecnie w składzie orkiestry znajdują się następujący muzycy: Stanisław Janerka – tenor, Kazimierz Napieraj – kierownik orkiestry – klarnet, Eugeniusz Walęcki – saksofon altowy, Czesław Sieradzki – tenor, Henryk Domagała – trąbka, Sławomir Napieraj – trąbka, Krzysztof Tkacz – tenor, Wiesław Tkacz – saksofon tenorowy, Małgorzata Knop – klarnet, Karol Łapucha – saksofon altowy, Paweł Sieradzki – tenor, Daniel Sykulski – tuba i Jarosław Kubat – puzon.
Opisując historię orkiestry dętej w Żytniowie z sentymentem wspomina się nieodżałowanej pamięci Mariana Sieradzkiego (często nazywanego dobrym duchem orkiestry), który wprawdzie sam nie grał na instrumentach, ale z wielkim sercem wspomagał jej działalność. Do dziś w grupie muzyków orkiestry wspominana jest jego życzliwość i troska o należyte wyposażenie orkiestry. Był przy tym cenionym kolekcjonerem instrumentów dętych i prezentował je na wielu wystawach. Prezentowane instrumenty dęte produkowane były w I połowie XX wieku. Do najcenniejszych eksponatów należały instrumenty drewniane (fagoty, klarnety, oboje, flety) i białe – z blachy posrebrzanej albo chromowanej (biały helikon). W grupie instrumentów tłokowych wyróżniały się francuskie rogi i tenory kawaleryjskie; była również carska sygnałówka. Marian Sieradzki prezentował również instrumenty jedyne w swoim rodzaju: trąbka w lewą rękę i klarnet na osiem palców; współpracował z wieloma orkiestrami, ale orkiestrze dętej w Żytniowie za symboliczną kwotę przekazał: 2 trąbki skrzydłówki, 2 tenory, waltornię, bas i puzon; sprowadzał też nuty i opracowania orkiestrowe.
Przez ponad sto minionych lat kapelmistrzami orkiestry dętej w Żytniowie byli: Stanisław Kowalski (1909-1923), Piotr Mędel (1923-1973), Józef Kraska (1973-1992), Paweł Kopyto (1992-1996), Edward Mycka (1996-2000), Wiesław Napieraj (2000 - 2016) oraz Bogdan Krzak (2016- nadal)
Obecnie orkiestra dęta w Żytniowie działa przy Gminnym Ośrodku Kultury w Rudnikach. W ostatnich latach orkiestra z powodzeniem uczestniczy w Spotkaniach Muzyków Jazzowych w Rudnikach i Rejonowych Przeglądach Kolęd. Należy oczekiwać iż – uwzględniając jej możliwości instrumentalne, skład osobowy i warunki do prób – jeszcze wykorzysta swoje możliwości w następnych latach. Tym bardziej, że wspierają ją: Wójt Gminy Rudniki, Gminny Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji w Rudnikach, Publiczna Szkoła Podstawowa i Ochotnicza Straż Pożarna w Żytniowie oraz sami mieszkańcy Żytniowa.